Plantaardig eten: Voordelen, tips en gerechten

Intro

Hallo allemaal en welkom bij de zestiende aflevering van Op z’n Vlaams. Ik hoop dat alles goed gaat met ulle. De temperaturen beginnen te stijgen, dus ik hoop dat gelle wat van ‘t zonneke kunt genieten, een terraske kunt doen met vrienden of wat kunt luieren in ‘t park tussen al het groen.

Van groen gesproken, vandaag ga ik het hebben over plantaardig eten. Steeds meer mensen kiezen ervoor om meer plantaardig te eten en het aantal flexitariërs, vegetariërs en veganisten neemt jaar na jaar toe. Maar wat is plantaardig eten precies en waarom is het een goed idee om dat te doen? In deze aflevering ga ik het hebben over de voordelen van een meer plantaardig dieet, want dat is goed voor uw gezondheid, het milieu en nog vele andere dingen. Daarnaast ga ik ook wat tips geven over hoe ge meer plantaardig kunt eten en zal ik wat van mijn favoriete plantaardige gerechten delen. Natuurlijk, niet vergeten de FB-pagina te liken of voor de podcast op de ‘follow’ knop te klikken. Laten we beginnen!”

Definitie

Laten we beginnen met wat plantaardig eten juist betekent. Het betekent dat de focus van uw voedingspatroon ligt op plantaardige ingrediënten, zoals fruit, groenten, noten, peulvruchten en zaden. Mensen die 100% plantaardig eten, of dat toch zo goed mogelijk proberen te doen, worden ook wel vegans of veganisten genoemd. Mensen die plantaardig eten, maar toch ook nog de producten die van dieren komen eten, zoals kaas, melk, eieren, enz. worden vegetariërs genoemd. Als ge dan nog een stapke verder gaat, dan zijn er de mensen die over het algemeen weinig vlees eten en die worden flexitariërs genoemd. Daar hebt ge dan nog onderverdelingen in. Bijvoorbeeld, er zijn mensen die geen vlees en vis eten, maar wel kip. Die worden pollotariërs genoemd. Of ge hebt mensen die geen vlees en kip eten, maar wel vis. Die worden pescotariërs genoemd. En dan hebt ge nog aan de andere kant van het spectrum de raw fooders, die het merendeel van de tijd rauwe en onbewerkte plantaardige voeding eten. Dees gewoon maar effe om aan te tonen dat er toch wel redelijk wat verschillen zijn binnen al die dieëten en als ge niet oplet kunt ge daardoor al snel door de bomen het bos niet meer zien.

Ahja, dat spreekwoord zal ik effe uitleggen: Door de bomen het bos niet meer zien, betekent dat als ge teveel op de details begint te letten, dat ge het geheel uit het oog verliest. In dees specifiek geval zijn al die kleine verschillen in dieëten de details en meer plantaardig eten het geheel.

Maar waarom zou ge uberhaupt meer plantaardig eten gaan eten? Daar zijn eigenlijk redelijk wat argumenten voor.

Voordelen

Een eerste argument is voor het milieu. Dat is omdat koeien, varkens en andere dieren die we opeten veel bijdragen aan de uitstoot van broeikasgassen die klimaatsverandering teweeg brengen. De impact daarvan zit hem vooral in de teelt van de gewassen voor veevoer en het transport, die zorgen voor de uitstoot van CO². De koeien zelf zorgen ook voor uitstoot, want in hun maag- en darmgassen zit methaan en dat is 20 keer schadelijker dan CO². Zo is methaan 23 keer schadelijker voor het milieu dan de CO² die in de uitlaatgassen van de auto’s zit. Wist ge dat de productie van 1 kilogram rundsvlees even schadelijk voor het milieu is als een autorit van 45 kilometer? En als ge u afvraagt hoeveel koeien er momenteel zijn: meer dan 1 miljard. Dus ja, dat heeft wel een impact op het milieu. Daarnaast worden er ook enorm veel bossen gekapt voor de veeteelt. Bijvoorbeeld in 2019 werd er een oppervlakte van ongeveer 30 voetbalvelden groot gekapt per minuut. Op dat land wordt dan gras gezet zodat koeien er kunnen grazen, of er wordt soja of mais op gezet, dat dan gebruikt wordt voor veevoeder. Ongeveer één vijfde van het amazonewoud is ondertussen verdwenen door de ontbossing die hieruit voortkomt.

De tweede reden waarom het goed is om meer plantaardig te eten is voor uw gezondheid. Meer plantjes eten kan goed zijn voor uw gezondheid omdat het een lager risico op hart- en vaatziektes, diabetes type 2 en kanker met zich meebrengt. Plantaardige producten zijn ook goed voor uw spijsvertering en het kan helpen bij gewichtsverlies, omdat er meestal minder verzadigde vetten en cholesterol in zitten. Het kan de gezondheid van uw darmen verbeteren, zodat ge beter in staat zijt om de voedingsstoffen uit voedsel op te nemen die uw immuunsysteem ondersteunen en ontstekingen verminderen. Vezels kunnen het cholesterolgehalte verlagen en de bloedsuikerspiegel stabiliseren. Het is wel belangrijk om te onthouden dat niet alle plantaardige voedingsmiddelen even gezond zijn. Zo zijn bijvoorbeeld onder andere vruchtensappen, geraffineerde granen, aardappelen en andere zoetigheden niet zo gezond, hoewel ze wel plantaardig zijn. Dus daar moet ge toch mee oppassen en het is beter om die maar beperkt te eten of te drinken.

Een derde reden is voor de andere mensen. Door meer plantaardig te eten, komen er meer grondstoffen vrij voor andere mensen. Zo vraagt het produceren van vlees enorm veel water. Om één kilogram rundsvlees te verkrijgen, hebt ge 15.000 liter water nodig. Dees komt omdat er water nodig is voor het voederen van het vee, het schoonmaken van de stallen en het verwerken van het vlees. Fruit en groenten hebben meestal veel minder water nodig¹. Daarnaast hebt ge voor één kilogram rundsvlees 5 tot 9 kilo voeder nodig. Dat kan graan, soja, mais of iets anders zijn. Dat is dan 5 tot 9 kilo eten dat we dan niet rechstreeks aan andere mensen kunnen geven. Het verbouwen van planten om aan dieren te voeren die dan vervolgens door mensen worden gegeten, is eigenlijk onefficiënt. Planten verbouwen die mensen dan direct eten is veel efficiënter. En ik ben hier nu over rundsvlees bezig. Voor ander vlees is het niet veel beter. Kip en vis vragen op dat gebied minder grondstoffen, maar nog altijd veel meer dan groenten en fruit en dergelijke. Dus zoals ge ziet, hoe minder vlees ge eet, hoe meer grondstoffen er over blijven voor andere mensen.

Een vierde reden is voor de dieren zelf natuurlijk. Door meer plantaardige voeding te eten, gaat ge ook het dierenleed verminderen. De intensieve veeteelt leidt tot enorm veel dierenleed, zoals het houden van moedervarkens in kooien die zo klein zijn dat ze nauwelijks kunnen bewegen of het houden van legkippen in veel te kleine kooitjes. Op dat gebied verschiet ik er soms van dat mensen niet beseffen dat voor melk een koe eerst zwanger moet zijn geweest, vooraleer ze melk kan geven, juist zoals bij een mens. Veel mensen denken dat een koe altijd, van zichzelf, melk geeft, maar dat is dus niet zo. Een koe, om melk te geven, moet eerst zwanger gemaakt worden en keer ze haar kalfke heeft gehad, kunnen we de melk drinken, die eigenlijk voor dat kalfke bestemd is. Maar dat kalfke wordt dus zo snel mogelijk weggehaald bij de moeder, want we willen die melk voor onszelf houden. Dat is logischerwijs een traumatische gebeurtenis voor zowel de moeder als het kind. Hoe zou ge zelf zijn, moest uw kind bij u weggehaald worden vlak na de geboorte? Als da kalfke een vrouwtje is, wordt het ook een melkkoe, als het een manneke is wordt het direct geslacht. Het is trouwens hetzelfde patroon bij eieren. Wanneer het kuikentje een vrouwtje is, wordt het een legkip, wanneer het mannetje is, wordt het direct dood gemaakt, want het heeft geen nut qua voeding.

Wat ge ook moet weten, is dat de dieren die we vandaag zien in de intensieve veeteelt eigenlijk misvormd zijn. Die dieren zagen er vroeger, zovele generaties terug, anders uit. Een koe gaf vroeger veel minder melk dan nu. Een koe die gekweekt is voor vlees, die ziet er de dag van vandaag veel groter uit dan zijn voorouders. Hetzelfde geldt voor kippen die gekweekt worden voor hun vlees. Een kip legde vroeger ook veel minder eieren. Varkens waren ook veel minder groot, etc. De beesten die we nu zien in de veeteelt zijn bewust gekweekt op enkele karakteristieken, waardoor ze veel gezondheidsproblemen hebben. Ge ziet dat nu ook bij heel veel hondenrassen. Die zijn meestal gekweekt voor hun uiterlijk, of voor een bepaalde functie, maar dat is eigenlijk niet zo goed voor die beestjes. Een dashond, ook wel een teckel genoemd, die hebben een hele lange rug. Die zijn zo gekweekt omdat ze vroeger in de jacht werden gebruikt om op de dassen te jagen. Daarom ook de naam dashond. Door hun korte pootjes en lange lijf konden ze de dassen achterna in hun holen. Spijtig genoeg zorgt die lange rug ervoor dat ze veel sneller rugproblemen kunnen krijgen. Of een ander voorbeeldje: De Franse bulldog die is zo gekweekt dat die een hele korte snuit heeft. Daardoor heft dees ras vaak last van ademhalingsproblemen. Hetzelfde geldt dus ook voor de dieren in de intensieve veeteelt, zoals bijvoorbeeld koeien die veel te grote uiers hebben waardoor ze pijn lijden of vleeskippen die niet meer op hun poten kunnen staan omdat ze hun eigen gewicht niet meer kunnen heffen.

En dan nog een laatste ding over dieren: In de intensieve veeteelt zitten de dieren meestal heel dicht op elkaar in niet zo een goeie omstandigheden. Daarbovenop hebben die dieren meestal een verzwakt immuunsysteem en is er meestal geen goeie manier om hun uitwerpselen op een hygienische manier te verwerken. Daardoor zijn die plaatsen een broeihaard van ziektes die zich supersnel kunnen verspreiden. Denk maar aan de vogelgriep of mond- en klauwzeer. En natuurlijk COVID, waarbij toch redelijk wat pijlen wijzen naar een dierenmarkt waar waarschijnlijk wasbeerhonden de drager waren van het virus.

Dit allemaal om maar te zeggen dat er veel redenen zijn om meer plantaardig te gaan eten. Het is goed voor uw gezondheid, voor uw medemens, voor de natuur en voor de dieren. Maar hoe doet ge dat dan praktisch, vraagt ge u misschien af. Awel, ik zal u enkele tips geven die voor mij gewerkt hebben.

Tips

Ik ben ondertussen al meer dan 15 jaar vegetariër en ondertussen eet ik zelfs meestal vegan. Vind ik dat moeilijk? Nee, om de simpele reden dat ik dat stapke per stapke heb gedaan. En nu dat het een gewoonte is, hoef ik daar zelfs nie meer over na te denken. Dus dat zou mijn eerste tip zijn: Als ge meer plantaardig wilt eten, doe dat dan stapsgewijs. Probeer uw gewoontes niet te fel te veranderen in één keer want dat gaat ge waarschijnlijk nie volhouden. Bijvoorbeeld, als ge momenteel zo goed als elke dag vlees eet, probeer dan eerst één dag in de week geen vlees te eten en zie hoe dat aanvoelt. Hebt ge al gehoord van Meatless Monday? Dat is dus da principe. Op maandag eet ge dan geen vlees. Als dat na een tijdje makkelijk aanvoelt, kunt ge er een tweede dag aan toevoegen en zo kunt ge dat dan stillekes aan opbouwen.

Een tweede tip: Maak het uzelf niet te moeilijk. Zoek uzelf een winkel waar ze vleesvervangers verkopen en begin daarmee. Producten gebaseerd op soja, tofu, seitan, tempeh, etc. die zijn ondertussen redelijk makkelijk te verkrijgen, of toch in België. Test wat dingen uit en koop de dingen die ge lekker vindt. Ja, plantaardig eten is gezonder, maar dat hoeft natuurlijk niet te betekenen dat het minder lekker is. Kies de dingen die ge graag eet of drinkt. Als ge bijvoorbeeld wilt stoppen met koeienmelk te drinken, vervang dat dan met een plantaardige melk die ge lekker vindt. Ge hebt tegenwoordig havermelk, sojamelk, rijstmelk, kokosmelk, hennepmelk, amandelmelk, etc. Kies die dat ge het lekkerst vindt. Dat maakt het veel makkelijker om de overgang te maken naar plantaardig eten. Ne keer dat ge een basis hebt gevonden van dingen die ge lekker vindt, kunt ge al wat meer gaan experimenteren.

Een derde tip: Begin niet met gerechten te maken die veel ingrediënten vragen. Keep it simpel. Dat gaat u doen beseffen dat plantaardig eten eigenlijk nie moeilijk hoeft te zijn en nie veel tijd hoeft te kosten. Kies voor uzelf een paar heel simpele gerechten uit waar ge altijd op kunt terugvallen wanneer ge geen inspiratie hebt om iets te koken. En als ge echt geen zin hebt in koken, kan ik u de vegan maaltijdvervangende shakes wel aanraden. Ik ga eerlijk zijn, ik kook niet zo graag en die shakes maken een leven een pak makkelijker.

Vierde tip: Doe wat opzoekwerk over voeding. Het gaat u enorm helpen als ge een beetje kennis hebt van de macronutrienten, zoals koolhydraten, eiwitten en vetten, en daarnaast ook vitamines en mineralen. Dan gaat ge veel gemakkelijker gerechten kunnen samenstellen die gezond voor u zijn. Met die kennis kunt ge ook makkelijker beslissingen nemen wanneer ge bepaalde doelen wilt bereiken. Als ge bijvoorbeeld wilt afvallen, of spieren wilt bijkweken ofzo.

En dan nog een laatste tip: Wees niet te streng voor uzelf. Als het ne keer nen dag nie gaat en ge kon het toch nie laten om een stukske vlees te eten. Dat is oké. Het is niet de bedoeling om alles perfect te doen van het begin af aan. Iedereen heeft wel es ne slechten dag. Hoewel dat ik mezelf eerder als vegan zie, eet ik ook af en toe nog es ne pizza met mozzarella op als ik superveel honger heb. Wees mild voor uzelf. De dag erna kunt ge nog altijd opnieuw proberen.

Maar goed, nu zal ik een paar van mijn favoriete gerechten met jullie delen, waarvan drie met recept.

Recepten

Chili sin carne. Één van mijn favoriete gerechten omdat het supersimpel en snel om te maken is en ge kunt het voor een groot aantal personen maken wanneer het nodig is. Chili sin carne is basically hetzelfde als chili con carne, maar ge laat het vlees weg en vervangt het al dan niet met een vleesvervanger van uw keuze. Het recept is heel simpel:

Bak wat ajuin en knoflook in een grote pan met wat olijfolie.
Een keer dat gedaan is voegt ge de gehakte worteltjes, paprika en courgette er aan toe. Laat dat dan nog 5 minuten bakken.
Daarna voegt ge de rest er aan toe: de kidneybonen, zwarte bonen of welke peulvrucht dat ge maar wilt gebruiken hiervoor, de maïs en de tomatenpuree of -blokjes.
Qua kruiden kunt er dan nog groentenbouillon, sojasaus, chilipoeder, paprikapoeder of komijn aan toevoegen als ge wilt.
Daarna gewoon nog wat laten sudderen op het vuur voor 15 minuten en voila!

Een volgend gerecht dat ik wel leuk vind om te maken is stoofvlees. Het is enorm Belgisch, dees gerecht, en heel makkelijk om te veganizen. Dat doet ge zo:

Eerst pakt ge een grote pan en doet ge daar wat gesneden ajuin in. Laat dat een paar minuten bakken, tot de ajuin er glazig uitziet.
Dan gooit ge der een vleesvervanger bij. Mijn favoriet zijn de poulettekes van de Vegetarische Slager. De Vegetarische Slager is trouwens een merk dat ik iedereen aanraadt om es te proberen. Zo goed als al hun producten die ik al heb geprobeerd zijn supergoed. In elk geval, de poulettekes smijt ik bij in de pan en laat ik ook bakken voor 5 minuten.
Daarna pak ik een pot, waar ik de ajuin en poulletekes in gooi en daar kap ik dan bier over. Meestal een fleske of twee. Naargelang het bier gaat de smaak fel verschillen. Ik persoonlijk ben fan van een mix van blond en bruin bier. Dus meestal kap ik daar een donkere en een blonde Leffe bij in.
Dan laat ik dat geheel wat sudderen terwijl ik er wat groentenbouillon bij doe, samen met een paar laurierblaadjes, wat provencaalse kruiden en een lepel of twee mosterd. Na een tiental minuten is dat gereed, wat een pak sneller is dan moest ge dan met echt vlees doen.
Meestal bak ik daar dan nog wat frieten bij en voila, ge hebt een typisch Belgisch gerecht.

Een derde gerecht waar ik geregeld naar terug grijp zijn boekweitkoeken. Dat zijn pannenkoeken gemaakt van boekweit. Boekweit, in het Frans, sarrasin, in het Engels, buckwheat werd vroeger veel gebruikt in België, maar is nu wat in de vergetelheid geraakt. Boekweitkoeken worden meestal geassocieerd met de provincie Limburg en is een streekgerecht van daar. Hoe maakt ge dat?

Meestal wordt het gemaakt door tarwebloem te mengen met boekweitbloem. Ik persoonlijk gebruik liever puur boekweitbloem.
Daarna gebruik ik sojamelk en voeg ik daar wat blond bier aan toe. Jawel, wij Belgen koken graag met bier. Heel soms, laat ik dat bier weg, en soms, als ik geen sojamelk in hus heb, laat ik dat zelfs weg en doe ik het gewoon het water. Iets heel leuk aan boekweitmeel is dat het van zichzelf bindt. Ge moet daar eigenlijk niks extra aan toevoegen. Ge moet dan wel een beetje meer oppassen, want dan breekt die boekweitkoek sneller, maar ik hebt dat nooit een echt probleem gevonden.
Daarna warm ik een pan op met wat olijfolie. Vooral zien dat die pan goed heet is vooraleer ge het boekweitdeeg er in smijt. Dan zien dat uw boekweitdeeg niet aanbrandt en op tijd omdraaien.
Een keer ge der zo een paar gebakken hebt, kunt ge dat dan eten met iets hartigs, zoals champignonnen en spinazie, of iets zoets, zoals choco of perensiroop.

Nog een paar andere van mijn favoriete gerechten zijn:

Vol-au-vent of ook wel een koninginnehapje genoemd, wat ook heel typisch Belgisch is. Heel makkelijk ook te veganizen met de poulettekes van de Vegetarische Slager.
Sushi. In plaats van zalm, kunt ge tofu gebruiken of gewoon komkommer, wortel, avocado, enz.
Dan zijn er natuurlijk de wraps. Mensen die mij iets beter kennen, weten dan ik op wraps overleef. Ik vind wraps ongelooflijk handig. Ik smijt daar dan meestal wat vegan gehakt tussen, een paar soorten groenten, soms een sauske op, ik plooi dat op, en voila, ik heb een lekkere, gezonde maaltijd dat supersnel gereed is.
En dan is er natuurlijk ook Hummus. Ook makkelijk om te maken en ge kunt er enorm veel variatie in brengen door er een groente of kruiden bij te smijten.

Weetjes

Dan nog enkele weetjes waar meeste mensen verrast door zijn als ze het horen:

Niet alle kaas is vegetarisch. Voor kaas te maken heb je stremsel nodig en dat wordt dan uit de lebmaag van een kalf gehaald. Er moet een kalfje sterven om kaas te produceren, dus dat is logischerwijs niet vegetarisch. Ondertussen zijn er wel plantaardige stremsels, maar die wordt dus niet gebruikt bij alle kazen.
Zo kunt ge ook van bier zeggen dat die niet allemaal vegetarisch of vegan zijn, want voor sommige bieren gebruiken ze visblazen om het bier te filteren.
De originele koekskes van Oreo zijn dan weer compleet vegan. Meeste mensen denken dat daar melk en eieren inzitten, maar dat is dus niet het geval.
En dan nog als laatste weetje: Wist ge dat er redelijk wat bekende mensen vegetariër of veganist zijn of waren? Zo hebt ge Mahatma Gandhi, Abraham Lincoln, Leonardo Da Vinci, Einstein in zijn laatste jaren, Edison, Tesla, Steve Jobs, etc. Toch wel redelijk wat mensen die zijn overgeschakeld op een plantaardig dieet.

Ik ben destijds overgeschakeld op een vegetarisch dieet omdat ik wou dat mijn levensstijl een minder negatieve impact zou hebben op onze planeet en ook simpelweg omdat ik het niet graag heb dat dieren lijden door mijn gedrag. Ik eet ondertussen, min of meer, 95% van de tijd plantaardig. Heel soms eet ik nog iets met kaas of eieren, maar dat is redelijk uitzonderlijk. Het is echt een kwestie van gewoonte. Op den duur denkt ge daar niet meer over na. Moest ge nog vragen hebben over hoe dat praktisch aan te pakken, stuur mij dan gerust een mailtje en dan help ik u daar graag mee voort. Mijn mail adres is nog altijd hetzelfde: pieter@opznvlaams.be

In alle geval, dat was het voor vandaag. Ik hoop dat gelle dervan genoten hebt van en dat ge toch een beke geïnspireerd zijt geraakt om wa meer plantaardig te eten. Onthoud gewoon dat elke kleine verandering telt en dat ge niet meteen volledig plantaardig moet eten. Begin met kleine stapkes en ontdek zo wat voor u werkt. Mercikes voor het luisteren, vergeet niet op de follow-knop te drukken, en tot de volgende!”

Op z'n Vlaams